Onderzoekers adviseren: Denk nu na over opslag radioactief afval

Wat is radioactief afval?

Bij de productie van kernenergie ontstaat radioactief afval. Dit radioactieve afval geeft straling af en kan grote gezondheidsklachten veroorzaken als je hiermee in contact komt. Opslag en het beheer van radioactief afval voldoen aan zeer strenge regels, want het moet veilig worden afgeschermd van mens en milieu totdat het niet meer gevaarlijk is. Hoewel het afval voor het grootste gedeelte vrij komt bij het opwekken van energie, komt het ook vrij uit onder andere ziekenhuizen en onderzoekslaboratoria.

Waar wordt het afval opgeslagen?

Per jaar wordt er in Nederland zo’n 114 kubieke meter radioactief afval geproduceerd. 1 procent daarvan, het afval met de hoogste straling, wordt opgeslagen tijdelijk bovengronds opgeslagen in Zeeland bij de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA). Bij dat soort radioactief afval duurt het honderdduizenden jaren voordat de straling vergaat. COVRA is het enige bedrijf in Nederland dat radioactief afval verzamelt, verwerkt en op een veilige manier tijdelijk opslaat. Het radioactieve afval wordt opgeslagen voor een periode van ten minste 100 jaar.

Wanneer wordt een beslissing genomen over een definitieve opslag?

Nederland gebruikt een deel van het radioactief afval opnieuw. Het deel wat niet herbruikbaar is, blijft nog lange tijd gevaarlijk. Daarom moet er een manier komen om dit afval voor zeer lange tijd veilig en duurzaam op te slaan. De overheid wil in 2100 een definitieve beslissing hierover nemen. De voorkeur ligt bij eindberging diep onder de grond, maar het organiseren daarvan is wel een uitdaging en zou pas rond het jaar 2130 kunnen beginnen.

Nieuwe kerncentrales

Het lijkt voorbarig om nu al na te denken over plannen die pas rond 2130 uitgevoerd zullen worden, maar er is wel haast bij geboden. Zeker nu het kabinet plannen heeft om vier nieuwe kerncentrales te bouwen en de kansen van kleine reactoren te onderzoeken. Dit adviseren onderzoekers van het Rathenau Instituut aan het nieuwe kabinet. Zij deden ruim vijf jaar lang onderzoek naar het proces rondom het beheer van radioactief afval. In het advies staat dat het zaak is om meteen te bekijken wat de mogelijkheden zijn en de samenleving daar nauw te betrekken.

Redeneer vooruit en niet achteruit

Het huidige beleid bevat te weinig richting en urgentie. Bovendien loopt het  achter op andere landen, concluderen de onderzoekers. Die landen zijn bijvoorbeeld al decennialang bezig met het vinden van een locatie. "Wij adviseren om dat jaar 2100 los te laten en nu aan de slag te gaan, anders is het te laat", zegt Romy Dekker, een van de onderzoekers van Rathenau. "Redeneer vooruit en niet achteruit."

Tijd voor actie

Met wachten worden toekomstige generaties belast. Na het uitbrengen van het advies reageerde staatssecretaris Chris Jansen (Openbaar Vervoer en Milieu) dat hij met de aanbevelingen aan de slag gaat. Hij wil de knoop over eindberging het liefst al voor 2100 doorhakken. "Het zal een project worden dat meerdere generaties zal beslaan", schrijft Jansen in een Kamerbrief. "Des te belangrijker dat we daar nu mee starten."

Rapport Rathenau Instituut (2024)

Bron: Rathenau Instituut