Stikstof lijkt een nieuw fenomeen in de klimaatproblematiek, maar dat is het niet. Al veel langer vormt stikstof een groeiend probleem voor ons klimaat. Maar wat betekent het stikstofprobleem eigenlijk en gebruiken we wel de juiste terminologie?
Wat is stikstof?
Stikstof is een natuurlijk gas (N2) dat overal om ons heen te vinden is. De lucht bestaat namelijk voor 78% uit deze stof. Het is op zichzelf dan ook niet schadelijk voor mens, dier en milieu. Er zijn echter chemische verbindingen van stikstof die weldegelijk schadelijk zijn. Deze schadelijke chemische verbindingen van stikstof zijn: stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3).
Stikstofoxiden
Stikstofoxide komt in onze lucht door verbranding van fossiele brandstoffen. Denk hieraan bijvoorbeeld aan uitlaatgassen van verkeer en uitstoot door de fossiele industrie. Stikstofoxide is de som van stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). Stikstofmonoxide ontstaat door allerlei verbrandingsprocessen die bij hoge temperaturen een chemische reactie in de lucht veroorzaken tussen stikstof en zuurstof. Deze chemische reactie wordt stikstofdioxide genoemd.
Ammoniak
Ammoniak in de lucht wordt vooral veroorzaakt door veeteelt en in mindere mate door industrie, de bouw en wegverkeer. Vooral door verdamping van kunstmest en mest van dieren komt er veel ammoniak in de lucht. Ammoniak is een verbinding tussen stikstof (N2) en waterstof (H2) en wordt ook in grote hoeveelheden wereldwijd geproduceerd voor kunstmest, schoonmaakmiddelen en koelmiddel.
78% van de lucht bestaat uit stikstof
Stikstofproblemen
Door de groeiende veestapel, consumptie, industrie en wegverkeer in Nederland is de uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak nog steeds te hoog. Hierdoor neemt ook de concentratie in de lucht toe en wordt de lucht die wij inademen vervuild. Ook neemt de depositie van de schadelijke stoffen toe, wat leidt tot een enorme kettingreactie die gevolgen heeft voor ons leefklimaat en onze gezondheid. We discussiëren al een tijdje over stikstof, maar eigenlijk moet de discussie gaan over de uitstoot, concentratie en depositie van stikstofoxiden en ammoniak. Als iemand zegt dat stikstof helemaal niet schadelijk is, dan heeft deze gelijk op basis van de gebruikte terminologie. Maar de stof waarover gesproken wordt betreft de weldegelijk schadelijke stoffen, stikstofoxide en ammoniak. Om het probleem van stikstof goed te begrijpen delen we deze op in de volgende aspecten:
Emissie
Dit is de manier waarop stikstofoxiden en ammoniak in onze lucht terecht komt. De uitstoot van deze vormen van stikstof zorgt voor een hoge concentratie in onze lucht en een hogere mate van depositie.
Concentratie
Dit is de hoeveelheid stikstofoxiden en ammoniak die in de lucht hangt of blijft hangen. De concentratie kan neerdalen op de bodem of worden ingeademd door mens en dier.
Depositie
Dit is de hoeveelheid ammoniak en stikstofoxiden die weer opgenomen wordt en neerdaalt op de bodem.
45% van de stikstofdepositie in Nederland komt door landbouw en veeteelt
Gevolgen stikstof
Door de toenemende concentratie van stikstofoxide neemt de luchtkwaliteit af en dit heeft invloed op onze gezondheid. Stikstofdioxiden dringen namelijk door tot onze luchtwegen, waardoor de longfunctie afneemt. Hierdoor neemt onze weerstand af en worden we gevoeliger voor infecties. Andere gevolgen zijn toenemende luchtwegklachten en astmapatiënten. Doordat er meer ammoniak in de lucht terechtkomt wordt ook de inname van ammoniak vergroot. Een grote inname van ammoniak in een korte tijd tast ademhalingsorganen en slijmvliezen aan. Op dit moment komen dergelijke grote hoeveelheden ammoniak niet voor in de buitenlucht.
Biodiversiteit
De depositie van stikstofoxide en ammoniak zorgt voor een toenemende groei van onder andere gras en brandnetels, want dit zijn planten die goed gedijen in een stikstofrijke voedingsbodem. Echter worden hierdoor andere planten verjaagd die juist baat hebben bij een voedingsarme bodem. Met als gevolg dat ook de populatie van dieren die leven van deze plantsoorten afneemt. Deze kettingreactie zorgt voor een afnemende biodiversiteit. Het afnemen van de biodiversiteit heeft desastreuze gevolgen voor onze ecosystemen die zorgen voor schone lucht, schoon water en vruchtbare bodem.
Nederland stoot 4x meer stikstof uit als gemiddeld in de EU
Stand van zaken stikstof
De uitstoot van schadelijke stikstof (ammoniak en stikstofoxiden) is sinds 1990 flink gedaald. In 1990 was de gezamenlijke uitstoot nog 1.054 kiloton en dik 30 jaar later in 2020 was dit nog 439 kiloton. Een daling van bijna 60%, maar dit is nog niet genoeg. Nederland stoot nog steeds 4x meer schadelijke stikstoffen uit dan het gemiddelde binnen de Europese Unie. De landbouwsector heeft het grootste aandeel als het gaat om de uitstoot van ammoniak (87%). Verkeer en Vervoer hebben met 71% het grootste aandeel in de uitstoot van stikstofoxide.
32% van de stikstof in ons land komt over vanuit het buitenland
Stikstof in beeld
34% van de Nederlandse stikstofconcentratie komt door landbouw
Veelgestelde vragen over stikstof
Is stikstof slecht voor ons?
Nee, stikstof is niet schadelijk voor mens en milieu. Maar door de uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak ontstaat er een chemische verbinding in onze lucht. Dit is wel slecht voor de luchtkwaliteit, de biodiversiteit en uiteindelijk onze gezondheid.
Wat is stikstof
Stikstof is een geur- en kleurloos gas en bevindt zich overal om ons heen. De schadelijke vormen die voor problemen zorgen heten eigenlijk stikstofoxiden en ammoniak. Deze worden onder andere uitgestoten door het gebruik van fossiele brandstoffen, landbouw en industrie.
Onze lucht bestaat toch vooral uit stikstof?
Dat klopt! 78% van de lucht die wij inademen bestaat uit stikstof. We gebruiken echter de verkeerde terminologie, want we bedoelen eigenlijk dat stikstofoxiden en ammoniak slecht zijn voor onze gezondheid. In de volksmond gebruiken we echter de term stikstof.
Moet alle landbouw weg om het stikstofprobleem op te lossen?
Nee. Landbouw is voor een groot deel verantwoordelijk voor onze welvaart, maar deze mag natuurlijk niet ten koste gaan van onze welzijn. Ongeveer 60% van ons land wordt gebruikt voor landbouw, waarmee Nederland wereldwijd op de 2e plaats staat als het gaat om de dichtheid van landbouwgrond. Dit kan dus best ietsje minder, maar we moeten vooral inzetten op het verduurzamen van de landbouwindustrie en het verkleinen van de veestapels.
Is landbouw alleen verantwoordelijk voor de uitstoot van stikstof?
Nee, landbouw is voor 34% verantwoordelijk voor de uitstoot van stikstofoxiden en ammoniak samen. Verkeer en vervoer zijn voor 52% verantwoordelijk, maar een groot deel van dit vervoer komt door reisbewegingen binnen de landbouwindustrie. Landbouw kent wel het grootste aandeel uitstoot in ammoniak (87%). Bij stikstofoxide is dat Verkeer en Vervoer met 71%. Deze cijfers zijn gebaseerd op cijfers van het RIVM uit 2020, waarin dit het laatst is gemeten.
